پایگاه جامع دنیای نیاز به نماز

نمازهاى واجب

نماز واجب شش گونه اند:

۱.نمازهاى يوميّه

۲.  نماز آيات

۳.  نماز ميّت

۴.  نماز طواف واجب خانه كعبه (مانند نماز طواف در عمره تمتّع و عمره مفرده، و نماز طواف در حجّ تمتّع و نماز طواف نساء)

۵.  نماز قضاى پدر كه بر پسر بزرگتر واجب است، و همين طور مادر بنابر احتياط واجب.

۶.  نمازى كه به واسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب مى شود.

نمازهای واجب يوميه

نمازهاى واجب يوميّه پنج است: ظهر و عصر; هركدام چهار ركعت. مغرب، سه ركعت. عشا، چهار ركعت صبح، دو ركعت. در سفر بايد نمازهاى چهار ركعتى را با شرائطى كه گفته مى شود دو ركعت خواند.

وقت نماز صبح

نزديك اذان صبح از طرف مشرق، سفيده اى رو به بالا حركت مى كند كه آن را فجر اوّل گويند وقتى كه آن سفيده در طرف مشرق و افق پهن و گسترده مى شود آن را فجر دوّم گويند كه اوّل وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح موقعى است كه آفتاب بيرون مى آيد.

وقت نماز ظهر و عصر

اگر چوب يا چيزى مانند آن را، راست در زمين هموار فرو برند صبح كه خورشيد بيرون مى آيد سايه آن به طرف مغرب مى افتد و هرچه آفتاب بالا مى آيد اين سايه كم مى شود و در شهرهاى ما در اوّل ظهر شرعى به آخرين درجه كمى مى رسد و ظهر كه گذشت سايه آن به طرف مشرق برمى گردد و هرچه خورشيد رو به مغرب مى رود، سايه زيادتر مى شود. بنابراين وقتى سايه به آخرين درجه كمى رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت، معلوم مى شود ظهر شرعى شده است. ولى در بعضى شهرها مثل مكّه كه گاهى موقع ظهر سايه به كلّى از بين مى رود بعد از آنكه سايه دوباره پيدا شد، معلوم مى شود ظهر شده است.

چوب يا چيز ديگرى را كه براى معيّن كردن ظهر به زمين فرو مى برند شاخص گويند.

نماز ظهر و عصر هركدام وقت مخصوص و مشتركى دارند: وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتى كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد. و وقت مخصوص نماز عصر موقعى است كه به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد كه اگر كسى تا اين موقع نماز ظهر را نخوانده، نماز ظهر او قضا شده و بايد نماز عصر را بخواند. و مابين وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر كسى در اين وقت اشتباهاً نماز ظهر يا عصر را به جاى ديگرى بخواند، نمازش صحيح است.

وقت نماز مغرب و عشاء

مغرب موقعى است كه سرخى طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پيدا مى شود از بالاى سر انسان بگذرد.

نماز مغرب و عشا هركدام وقت مخصوص و مشتركى دارند:

وقت مخصوص نماز مغرب از اوّل مغرب است تا وقتى كه از مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز بگذرد بنابراين اگر كسى مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در اين وقت بخواند نمازش باطل است. و وقت مخصوص نماز عشا موقعى است كه به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد كه اگر كسى تا اين موقع نماز مغرب را عمداً نخوانده باشد بايد اوّل نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند.

و بين وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا وقت مشترك نماز مغرب وعشا است كه اگر كسى در اينوقت اشتباهاً نمازعشا را پيش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود نمازش صحيح است و بايد نماز مغرب را بعد از آن بجا آورد.

نماز آيات

نماز آيات به واسطه چهار چيز واجب مى شود: اول : گرفتن خورشيد، دوم : گرفتن ماه ، اگر چه مقدار كمى از خورشيد و ماه گرفته شود و كسى هم از آن نترسد. سوم : زلزله اگر چه كسى هم نترسد. چهارم : رعد و برق و بادهاى سياه و سرخ و مانند اينها، در صورتى كه بيشتر مردم بترسند.

نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد. دستور آن نيز اين است كه انسان بعد از نيت تكبير بگويد و يك حمد و يك سوره تمام بخواند و به ركوع برود و سر از ركوع بردارد و دوباره يك حمد و يك سوره بخواند. باز به ركوع برود تا پنج مرتبه ، بعد از بلند شدن از ركوع پنجم ، دو سجده نمايد و برخيزد. ركعت دوم را هم مثل ركعت اول به جا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.

همچنين مى تواند به جاى خواندن سوره تمام ، يك سوره را پنج قسمت كند و يك آيه يا بيشتر از آن را بخواند و به ركوع برود و سر بردارد و بدون اين كه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع برود؛ همين طور تا پيش از ركوع پنجم سوره را تمام نمايد.

 آداب نماز آيات عبارتند از:

1 - در نماز آيات مستحب است كه به جاى اذان و اقامه ، سه مرتبه به قصد اميد ثواب ، بگويد: ((الصلاة ))

2 - مستحب است كه نمازگزار بعد از ركوع پنجم و دهم بگويد: ((سمع اللّه لمن حمده ))

3 - مستحب است نمازگزار پيش از هر ركوع و بعد از آن تكبير بگويد؛ ولى بعد از ركوع پنجم و دهم ، گفتن تكبير مستحب نيست.

4 - مستحب است كه انسان پيش از ركوع دوم ، چهارم ، ششم ، هشتم و دهم ، قنوت بخواند و اگر فقط يك قنوت ، پيش از ركوع دهم بخواند كافى است .

5 - مستحب است كه حمد و سوره نماز آيات به (بلند) خوانده شود..

6 - در نماز آيات مخصوصا براى كسوف خورشيد مستحب است كه انسان نمازش را طول بدهد.

7 - مستحب است كه در نماز آيات خصوصا در كسوف خورشيد، سوره هاى طولانى مانند يس ، روم و كهف و امثال آن خوانده شود.

8 - مستحب است كه نمازگزار بعد از نماز آيات تا باز شدن قرص ، در محل نماز بنشيند و مشغول دعا و ذكر شود.

9 - اگر تا باز شدن قرص وقت است مستحب است كه نماز را دوباره خواند.

10 - مستحب است كه نماز آيات به جماعت خوانده شود.

 11 - براى قضاى نماز آيات ، مستحب است كه نمازگزار غسل كند..

نماز میت

خواندن نماز میت بر هر مسلمانی (و هر کسی که در حکم مسلمان است) در صورتی که شش سال او تمام شده باشد، واجب است. نماز میت را باید پس از غسل کردن میت و حنوط و کفن کردن او خواند و اگر نماز میت پیش از اینها یا در بین اینها خوانده شود کفایت نمی‌کند.

برای کسی که می‌خواهد نماز میت بخواند، لازم نیست شرایط لازم در نماز مانند طهارت بدن و لباس و غیره را دارا باشد یعنی کسی که می‌خواهد نماز میت بخواند، لازم نیست با وضو یا غسل یا تیمم باشد و بدن و لباسش پاک باشد و اگر لباس او غصبی هم باشد اشکال ندارد. اگر چه بهتر آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است رعایت کند.

آنچه در نماز میت واجب است، عبارتند از:

1-  قیام: یعنی کسی که نماز میت می‌خواند باید ایستاده نماز را به جا بیاورد مگر آنکه قادر به قیام نباشد.

2-    نیت و قصد قربت: یعنی در موقع نیت میت را معین نماید و نماز را به قصد قربت بخواند.

3-  استقبال قبله: کسی که بر میت نماز می‌خواند، باید رو به قبله باشد و واجب است میت را مقابل او به پشت بخوابانند به طوری که سر میت به طرف راست نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد؛

4-  تکبیرات پنج‌گانه: و این که این تکبیرات و دعاهای پشت ‌سر آنها را به طوری به دنبال هم بخواند که نماز از صورت نماز خارج نشود و موالات آن حفظ گردد.

از میان واجبات ذکر شده، نیت و قیام برای فرد قادر و تکبیرات رکن نماز میت هستند و بقیه واجب‌ها غیر رکن هستند.

نماز میت پنج تکبیر دارد؛ به این صورت که لازم است نمازگزار پس از تکبیر اول شهادتین بگوید و پس از تکبیر دوم صلوات بر محمد و آل وی بفرستد و پس از تکبیر سوم برای مؤمنین و مؤمنات دعا کند و بعد از تکبیر چهارم برای میت دعا نماید و به دنبال آن تکبیر پنجم را بگوید و به این ترتیب نماز میت اقامه می‌شود. البته نمازگزار هر چه قدر در دعاهای نماز جهد بیشتری داشته باشد، و دعا بیشتر نماید و نمازش را با تفصیل بیشتری به جای آورد فضیلت افزون‌تری خواهد داشت. با توجه به آنچه گفته شد، اگر نماز گزار پنج تکبیر به ترتیب زیر بگوید کافی است:

ابتدا نیت کند و تکبیر اول را بگوید و پس از آن بگوید:

«اشهد ان لا اله الا الله وأن محمداً رسول الله»؛ بعد تکبیر دوم را بگوید و پس از آن بگوید: «اللهم صل علی محمد وآل محمد»؛ بعد تکبیر سوم را گفته و پس از آن بگوید: «اللهم اغفرللمؤمنین والمؤمنات»؛ بعدتکبیر چهارم را گفته و پس از آن بگوید: «اللهم اغفر لهذا المیت» و اگر میت زن باشد، بگوید: «اللهم اغفر لهذه المیت»؛ و به دنبال آن تکبیر پنجم را بگوید.

نکته دیگر در اقامه نماز میت این است که نماز میت را می‌توان به صورت افرادی یا جماعت خواند و دیگر این که برای چند میت می‌توان به صورت مجموع یک نماز میت اقامه کرد که طبیعی است در این صورت مرجع ضمایر و نیت اقامه نماز را باید به مجموع میت‌ها در نظر بگیرند

نماز طواف واجب خانه كعبه

يكى از اعمال عمره و حج ، طواف است ، يعنى هفت دور گشتن به دور خانه خدا با شرايطى كه در مناسك حج آمده است ، بعد از تمام شدن

طواف بايد فورا ( بين آن دو فاصله نشود و تأخير در حدّ متعارف مانعى ندارد)  دو ركعت نماز   به نيت نماز طواف مثل نماز صبح در كنار مقام ابراهيم بخوانند و نبايد بين نماز وطواف فاصله بيفتد يا در جاى ديگرى غير از مقام ابراهيم خوانده شود

بلند يا آهسته خواندن نماز طواف، جائز است و در آن خواندن هر سوره اى نيز جائز است هر چند مستحب است در ركعت اول بعد از حمد، سوره توحيد و در ركعت دوم «قل يا أيّها الكافرون» خوانده شود .

در نماز طواف و نيز ساير نمازها ی مربوطه ، جلوتر بودن يا برابر ايستادن زن و مرد در نماز، به صحت نماز ضرر نمى زند.

نماز قضاى پدر ومادر

 پس از مرگ پدر يا مادر بر پسر بزرگتر او واجب است نماز و روزه هايى را كه پدر يا مادر به خاطر عذرى بجا نياورده باشد، آن نماز و روزه ها را قضا كند.

اگر پسر بزرگتر نمى داند كه از پدر يا مادرش نماز و روزه اى قضا شده يا نه، چيزى بر او واجب نيست و تفحّص و جستجو نيز لازم نمى باشد.

بر پسر بزرگتر واجب است نمازها و روزه هايى كه والدين بر اثر عذر شرعى ترك كرده و موفّق بر قضاى آن نشده اند را بجا آورد، و نسبت به غير آن وظيفه اى ندارد. مگر اينكه وصيّتى كرده باشند كه مطابق آن بايد عمل كرد. هر چند در صورت امكان شايسته است فرزندان نسبت به آنچه بر آنها واجب نيست نيز اقدام كنند.

قضاى نماز و روزه پدر كه بر پسر بزرگ واجب است، با فوت وى پس از فوت پدرش، بر پسر و يا برادر او واجب نمى‏شود.

نمازى كه به واسطه اجاره، نذر، قسم و عهد واجب مى‌شود

اگر كسى براى به جا آوردن نمازهاى فوت شده ميّتى اجير شود، يا براى انجام نمازى نذر و عهد كرده و يا قسمى ياد كرده در اين صورت واجب است آنها را به جا آورد. تعداد ركعات هم بستگى دارد كه هنگام نذر، اجاره، قسم و يا عهد، چند ركعت در نظر گرفته شده است.

نماز جماعت در روایت

قال رسول الله - صلى الله علیه وآله - :من صلى خلف عالم فكانما صلى خلف رسول الله ؛

كسى كه پشت سر عالم نماز به جا آورد، مانند كسى است كه پشت سر پیغمبر خدا نماز خوانده است .

(بحارالانوار، ج 88، ص 119)

قال رسول الله - صلى الله علیه وآله - :صلاه الرجل فى جماعه خیر من صلاته فى بیته اربعین سنه . قیل : یا رسول الله !صلوه یوم ؟ فقال : صلوه واحده ؛

نماز خواندن انسان در جماعت بهتر است از نمازى كه چهل سال در خانه خوانده شود. عرض كردند: یا رسول الله ! نماز یك روز؟ حضرت فرمود: بلكه یك نماز.

(وسائل الشیعه ، ج 5، ص 374)

قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:من صلى اربعین یوما جماعه یدرك التكبیره الاولى ، كتب له برائتان برائه من النار و برائه من النفاق ؛

كسى كه نماز خود را با جماعت و با درك تكبیر اول نماز، چهل روز انجام دهد، خداوند دو برائت را براى او مقرر مى سازد:

1 - برائت از آتش دوزخ .

2 - برائت از نفاق .

(بحارالانوار، ج 88، ص 4) 

قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:لان اصلى الصبح فى جماعه احب الى من ان اصلى لیلتى حتى اصبح ؛

اگر نماز صبح را به جماعت بخوانم ، در نظرم محبوبتر از عبادت و شب زنده دارى تا صبح است .

(كنزالعمال ، ج 8، حدیث 22792)

قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:اذا سمعت الاذان فات ولو حبوا؛

هنگامى كه اذان نماز را شنیدى ، هرچه سریعتر به مسجد بیا، گرچه سینه خیز باشد.

(كنزالعمال ، ج 7، ص 548)

قال ابوالحسن موسى بن جعفر - علیه السلام -:ان الصلوه فى الصف الاول كالجهاد فى سبیل الله - عز و جل - ؛

نماز خواندن در صف اول ، مانند جهاد در راه خداست .

(وسائل الشیعه ، ج 5، ص 387)

عن ابى جعفر - علیه السلام - قال : قال على - علیه السلام -:من سمع النداء فلم یجبه من غیر عله فلا صلاه له ؛

هركس كه صداى اذان جماعت را بشنود و بدون هیچ عذرى پاسخ ندهد، نماز ندارد (نمازش مقبول نیست ).

(وسائل الشیعه ، ج 5، ص 375)

عن الرضا - علیه السلام -:انما جعلت الجماعه لئلا یكون الاخلاص و التوحید و الاسلام و العباده لله الا ظاهرا مكشوفا مشهورا؛

نماز جماعت قرار داده شده است ، تا اخلاص و یگانگى و اسلام و عبادت براى خداوند آشكار، باز و ظاهر باشد.

(وسائل الشیعه ، ج 5، ص 372. بحارالانوار، ج 88، ص 12)

آداب نماز جماعت

1- به نماز جماعت اهميت بدهيد ترك نماز جماعت ،اگر از روي بي احترامي باشد،جايز نيست.

2- با خاطر ايرادات جزيي امام جماعت، نماز جماعت را ترك نكنيد.

3- در هر حال نماز جماعت تشكيل دهيد: حتي با دوستان و اهل خانواده

4- هيچ گاه نماز جماعت را به بهانة درس و كار و... ترك نكنيد.

5- هيچ وقت به اميد اینكه در نماز فردي حال بهتر و حضور قلب بيشتري داريد ،نماز جماعت را ترك نكنيد.

6- بهتر است قبل از اذان براي جماعت  اماده شده باشيد

7- (اطرافيان خود را براي شركت در نماز جماعت تشويق كنيد ( با قول و عمل)

8-  چنانچه قبل از اقامة جماعت نماز را فرادي خوانديد بهتر است دوباره نماز را با جماعت بخوانيد

9- براي شركت در نماز جماعت بهترين لباسهاي خود را بپوشيد، و عطر بزنيد.     

10-پيش از حضور در جماعت، بوي بد لباس و اعضاي بدن خود را از بين ببريد.

11-سعي كنيد از ابتدا به جماعت برسيد ؛تا فضيلت و ثواب تمام آنرا درك كنيد.

12- هيچگاه با اصرار از ديگران نخواهيد كه در بين صفوف به شما جا دهند.

13-در صف نماز  جماعت صفها را منظم تشكيل دهيد.

14- هيچگاه نسبت به ايستادن در كنار افراد ضعيف و فقير تكبر نكنيد.

15- مراقب باشيد، به جهت شرور و تكبر، در صف‌هاي جلو نايستيد و براي ريا در صف‌هاي عقب قرارنگيريد.

16-پاي خود را روي جانماز و مهر ديگران نگذاريد.

17-متوجه نماز خود باشيد و از توجه ديگران و اعمالشان خودداري كنيد.

18-در اعمال نماز جماعت زياد از امام جماعت عقب نيفتيد.

19- صداي خود را به دري بلند نكنيد كه مزاحم ديگران بوده و تمركزشان را به بزند.

20- براي رسيدن به ثواب بيشتر، زود تكبير گفته و اقتدا كنيد.

21- هر گاه خواستيد در حال ركوع اقتدا كنيد، براي خبر كردن امام جماعت يكبار تكبير گفتن كافي است آنرا تكرار نكنيد و آية صبر و ....نخوانيد.

22- در خواندن دعاهاي پس از نماز ؛با ديگران هم صدا و هماهنگ باشيد.

23- پس از اتمام نماز،با برادران ديني احوالپرسي كرده و جوياي احوال غائبين باشيد.

24- هيچگاه از امام جماعت درخواست نكنيد كه سرعت نماز را به دلخواه شما تنظيم كند.

25- در وقت ورود و خروج، مراقب باشيد پاي خود را روي كفش ديگران نگذاريد.

26- مستحب است بعد از گفتن قد قامت الصلوه از طرف امام جماعت ،مأمومين برخيزيد.

27- اگر در صف‌هاي جماعت جا باشد ،مكروه است انسان تنها بايستد.

28- مكروه است مأموم ذكرهاي نماز را طوري بگويد كه امام جماعت بشنود.

29- پيامبر اكرم(ص) فرمودند:يك نماز جماعت بهتر است از چهل سال نماز فرادي در خانه.

30- شركت در نماز جماعت براي هر كس مستحب است به ويژه براي همسايه مسجد.

31-مستحب است كه انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند.

32- نماز جماعت، هر چند اول وقت خوانده نشود،از نماز فرادي اول وقت بهتر است.

33- نماز جماعتي كه مختصر خوانده مي‌شود،از نماز فرادايي كه طول بدهد بهتر است.

34- امام يا مأموم مي‌توانند نمازي را كه به جماعت خوانده دوباره به جماعت بخوانند،در صورتي كه جماعت دوم و اشخاص آن غير از اول باشند.

35-فاصلة امام و مأموم و فاصلة صف‌ها زياد نبايد باشد.

36- كسي كه ايستاده نماز مي‌خواند، نمي‌تواند به كسي كه نشسته يا خوابيده نماز اقتدا كند.

37-مستحب است امام در وسط صف بايستد و اهل علم ،كمال و تقوي در صف اول بايستند.

نماز شب

فضیلت نماز شب

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «نماز شب وسیله ای است برای خوشنودی خدا و دوستی ملائكه». بحار الانوار ، ص 161. 

قال رسول الله -صلى الله علیه وآله -ان العبد اذا تخلى بسیده فى جوف اللیل المظلم و ناجاه اثبت الله النور فى قلبه

هنگامى كه بنده اى در دل شب تاریك با خداى خود خلوت كرده و با او مناجات كند، خدا قلب او را نورانى خواهد ساخت . (میزان الحكمه ، ج 5، ص 419).

قال رسول الله -صلى الله علیه وآله -ما اتخذ الله ابراهیم خلیلا - علیه السلام - الا لاءطعامه الطعام و صلوته باللیل و الناس نیام

خداوند ابراهیم (ع ) را به مقام خلیلى خود برنگزید، مگر به دو چیز: اول این كه مردم را اطعام مى كرد و دیگر این كه هنگامى كه مردم در خواب بودند، نماز مى خواند. (بحارالانوار، ج 74 ص 282، میزان الحكمه ، ج 5 ص 417).

قال رسول الله -صلى الله علیه وآله -علیكم بصلاه اللیل فانها سنه نبیكم و داءب الصالحین قبلكم و مطرده الداء عن اجسادكم

نماز شب را به پا دارید، زیرا نماز شب سنتى است از پیامبرتان رسول الله (ص ) و رسم صالحان و پاكانى است كه قبل از شما بودند نماز شب موجب طرد و دفع بلا و دردها و بیمارى ها از بدن شما مى باشد. (تفسیر صافى ، ص 265، ثواب الاعمال ، ص 96).

قال رسول الله -صلى الله علیه وآله -اذا ایقظ الرجل اهله من اللیل توضیا و صلیا كتبا من الذاكرین الله كثیرا و الذاكرات

هرگاه مردى همسر خویش را در نیمه هاى شب بیدار كند و با هم وضو بسازند و به نماز بایستند، آنان از ذاكرانى ، كه خداوند - تبارك و تعالى - بسیار یاد مى كنند، محسوب مى گردند. (میزان الحكمه ، ج 5، ص 418).

عن النبى -صلى الله علیه وآله -الركعتان فى جوف اللیل احب الى من الدنیا و مافیها

دو ركعت نماز در دل شب نزد من ، از دنیا وآنچه كه در آن است ، محبوبتر است . (وسائل الشیعه ، ج 5، ص 276).

قال رسول الله -صلى الله علیه وآله -صلوه اللیل سراج لصاحبها، فى ظلمه القبر

نماز شب چراغى است در تاریكى قبر. (بحارالانوار، ج 87، ص 161).

قال رسول الله -صلى الله علیه وآله -ان الله یباهى بالعبد یقضى صلوه اللیل بالنهار یقول : ملائكتى عبدى یقضى ما لم افترضه علیه الشهدوا انى قد غفرت له

همانا خداوند مباهات مى كند به بنده اى كه نماز شب را در روز قضا كند و مى فرماید: اى فرشتگان من ! بنده من قضا مى كند چیزى را كه من براو واجب نكرده ام گواه باشید كه من او را آمرزیدم . (بحارالانوار، ج 87، ص 202).

سئل على بن الحسین - علیه السلام -ما بال المجتهدین باللیل من احسن الناس وجها؟ قال : لأنهم خلوا بالله فكساهم الله من نوره

از امام زین العابدین (ع ) سؤ ال كردند: چرا صورت اهل نماز شب از طراوت و زیبایى ویژه اى برخوردار است ؟ آنحضرت پاسخ داد: از این جهت كه آنان با خداوند خویش خلوت كرده اند و خداوند نیز آنان را بانور خود پوشانده است . (علل الشرایع ، ص 366، بحارالانوار، ج 87، ص 159).

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «نماز شب صورت را زیبا و خلق را نیكو و انسان را خوشبو می گرداند، رزق را زیاد و قرض را ادا می كند، اندوه را برطرف می سازد و چشم را جلا می دهد» بحار الانوار، ج 87، ص 153.

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «در خانه هایی كه نماز شب خوانده می شود و قرآن تلاوت می گردد، آن خانه ها نزد آسمانیان هم چون ستاره درخشانند». وافی، ج 2، ص 23.

قال الصادق - علیه السلام -شرف المؤ من صلاته باللیل

شرف مومن به نماز شب او است . (بحارالانوار، ج 87، ص 141).

عن ابى عبدالله - علیه السلام - قال :من قدم اربعین رجلا من اخوانه فدعا لهم ثم دعا لنفسه ، استجیب له فیهم و فى نفسه

امام صادق (ع ) فرمود: كسى كه در قنوت نماز وتر براى چهل مؤ من وسپس براى خود دعا كند، خداوند دعاهاى وى را مستجاب گرداند. (وسائل الشیعه ، ج 4، باب 45).

قال الصادق - علیه السلام -صلاه المؤمن باللیل تذهب بما عمل من ذنب بالنهار

نماز شب گناهانى را كه مؤ من در روز مرتكب شده است ، از بین مى برد. (ثواب الاعمال ، ص 100).

عن الرضا - علیه السلام -رضوان الله الصلوه باللیل

نماز شب ، رضوان (خشنودى ) خدا را به همراه دارد. (من لایحضره الفقیه ، ج 1 ص 412)

كیفیت نماز شب

نماز شب مجموعاً یازده ركعت است:

1. هشت ركعت آن، كه دو ركعت، دو ركعت، مانند نماز صبح خوانده می شود و چهار دو ركعتی آن به نیت نماز شب می باشد.

2. دو ركعت نماز شفع: بهتر است در ركعت اول آن بعد از حمد، سوره «ناس» و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره «فلق» خوانده شود.

3. یك ركعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار سوره «توحید» و یك بار سوره «فلق» و یك بار سوره «ناس» بخوانیم و می‌توان یك سوره تنها خواند، سپس دستها را برای قنوت به سوی آسمان بالا می بریم و حاجات خود را از خدا می خواهیم.

و برای چهل مؤمن دعا می كنیم.

و طلب مغفرت می كنیم و هفتاد مرتبه می گوییم: «استغفرالله ربّی و اتوبُ الیه».

از پروردگار خود طلب آمزرش و مغفرت می كنیم و به سوی او بازگشت می نمایم.

آن گاه 7 بار می گوییم «هذا مقامُ العائذٍٍِ بكَ منَ النّارِ»؛ این است مقام كسی كه از آتش قیامت به تو پناه می برد. و بعد از آن 300 مرتبه می گوییم: «العفو» و سپس می گوییم: «ربّ اغفرلی و ارحمنی وتُب عَلیَّ انّكَ انتَ التّوابُ الغفُورُ الرّحیم». رساله نوین، ج 1، ص 170.

احكام نماز شب

1. هشت ركعت به نیت نماز شب و سپس دو ركعت نماز شفع و آن گاه یك ركعت نماز وتر، كه با فضیلت ترین نماز شب، نماز وتر و شفع است و دو ركعت شفع برتر از وتر است.

2. برای نماز شب می توان به نماز شفع و وتر اكتفا كرد، بلكه هنگام تنگی وقت می توان تنها به نماز وتر اكتفا نمود.

3. وقت نماز شب از نیمه شب تا فجر صادق است، و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامی ثلث آخر شب سحر محسوب می شود. و افضل از آن خواندن نماز شب نزدیكیهای فجر است. تحریر الوسیله، ج 1، ص 136

4. جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتی در حال اختیار. ولی اگر می خواهد نشسته بخواند بهتر آن است كه هر دو ركعت نشسته را یك ركعت ایستاده حساب كند. بنابراین باید هشت بار دو ركعت نشسته و هر دو ركعت به یك سلام كه جمعاً شانزده ركعت می شود به نیت نماز شب بخواند و دوباره دو ركعت هر دو ركعت به یك سلام به نیت نماز شفع و دو بار یك ركعت هر یك ركعت به یك سلام به نیت نماز وتر، ولی در حال اضطرار و مریض همان یازده ركعت كفایت می كند.

5. شخص مسافر می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.

6. جوانی كه می ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.

7. كسانی كه برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند پیرمردان و یا كسی كه از سرد شدن هوا می ترسد و یا از جنب شدن در خواب می ترسد... می توانند نماز شب را قبل از نیمه شب بخوانند.

8. خواندن سوره در ركعتهای نماز شب لازم نیست و می تواند فقط به خواندن سوره حمد اكتفا كند. هم چنین قنوت در ركعتهای دوم مستحب است و می تواند بدون قنوت بخواند.

9. نماز وتر یك ركعت است و می شود آن را بدون قنوت به جا آورد.

10. لازم نیست همه یازده ركعت را در یك مجلس بخواند، بلكه می تواند در دو سه نوبت بخواند، بلكه تفریق افضل است، همان طور كه رسول خدا تهجد می كرد.

11. مستحب است كه نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده اش كسی می خواهد برای به نماز شب برخیزد بیدار شود، چنان چه در روایت است و شهید و دیگران نیز تصریح به استحباب جهر نموده اند.

بدیهی است كه استحباب بلند خواندن نماز شب در جایی است كه امن از ریا و سُمعه باشد و اگر خدای ناخواسته خوف ریا و سُمعه در بلند خواندن باشد باید آهسته بخواند. كتاب شمع سحر، شب مردان خدا، مفاتیح الجنان. 

نماز چهارده معصوم^{علیهم السلام}

1. نماز حضرت رسول ـ صلّی الله علیه و آله ـ

نماز حضرت دو ركعت است. در هر ركعت بعد از حمد پانزده مرتبه سوره قدر، و در هر یك از ركوع و بعد از سر برداشتن از آن و در سجود و بعد از سر برداشتن از آن و در سجده دوم و بعد از سر برداشتن از آن پانزده مرتبه سوره قدر را بخواند، بعد از آن ركعت دوم را مثل ركعت اولی انجام دهد.

اگر چنین كند منصرف شود، در حالی كه مابین او و خداوند گناهی نماند، مگر این كه بخشیده شود و هر چه را كه طلب كرده به او بدهند.

و مستحب است بعد از آن دعا بخواند كه در مفاتیح ذكر شده است.

2. نماز حضرت علی ـ علیه السّلام ـ

و آن چهار ركعت است به دو تشهد و دو سلام. در هر ركعت بعد از حمد پنجاه مرتبه سوره توحید خوانده می شود.

از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ روایت كرده اند كه فرمود: «كسی كه این نماز را به جا آورد از گناهان بیرون آید مانند روزی كه از مادر متولد شده باشد و حاجتهای او برآورده شود».

3. نماز حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ

نماز حضرت دو ركعت است، در ركعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره قدر و در ركعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره توحید می خواند و بعد از فارغ شدن از نماز تسبیحات حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ را انجام می دهد.

و وارد شده كه این افضل نمازهای مستحبی است و در اول شب ذی الحجه مؤكد است.

نماز دیگر: چهار ركعت نماز كند به دو سلام بخواند در ركعت اول بعد از حمد «توحید» پنجاه مرتبه و در ركعت دوم بعد از حمد «و العادیات» پنجاه مرتبه و در ركعت سوم بعد از حمد «اذا زلزلت» پنجاه مرتبه و در ركعت چهارم بعد از حمد «اذا جاء نصرالله» پنجاه مرتبه.

4. نماز امام حسن ـ علیه السّلام ـ

نماز امام حسن ـ علیه السّلام ـ در روز جمعه و آن چهار ركعت است مثل نماز امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ .

نماز دیگر: در روز جمعه و آن نیز چهار ركعت است در هر ركعت حمد یك مرتبه و توحید بیست و پنج مرتبه.

5. نماز امام حسین ـ علیه السّلام ـ

نماز حضرت امام حسین ـ علیه السّلام ـ چهار ركعت است، در هر ركعت سوره فاتحه پنجاه مرتبه و سوره توحید پنجاه مرتبه، و در ركوع فاتحه و توحید هر یك ده مرتبه، و چون از ركوع سر بردارد هر یك را ده مرتبه، و هم چنین دو سجده اولی و در بین دو سجده و در سجده دوم هر یك ده مرتبه، و چون از چهار ركعت فارغ شدی و سلام گفتی این دعا بخوان: «اللّهمّ انت الّذی استجبت لآدم و حوّاء...» تا آخر دعا كه فی الجمله طولانی است.

6. نماز امام زین العابدین ـ علیه السّلام ـ

نماز امام سجاد ـ علیه السّلام ـ چهار ركعت است، در هر ركعت حمد یك مرتبه و توحید صد مرتبه.

نماز دیگر: كه بنا به روایت قطب راوندی دو ركعت است، در هر ركعت بعد از حمد صد مرتبه آیه الكرسی خوانده می شود.

7. نماز حضرت باقر ـ علیه السّلام ـ

نماز حضرت باقر ـ علیه السّلام ـ دو ركعت است در هر ركعت حمد یك مرتبه و «سبحان الله و الحمد للّه و لا اله الّا الله و الله اكبر» صد مرتبه.

8. نماز حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ

نماز حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ دو ركعت است در هر ركعت حمد یك مرتبه و آیه «شهد اللهُ...» صد مرتبه.

نماز دیگر: چهار ركعت است، در هر ركعت بعد از حمد صد مرتبه تسبیحات اربعه خوانده می شود.

9. نماز امام كاظم ـ علیه السّلام ـ

نماز حضرت كاظم ـ علیه السّلام ـ دو ركعت است، در هر ركعت حمد یك مرتبه و توحید دوازده مرتبه. دعای آن حضرت در مفاتیح الجنان ذكر شده است.

10. نماز امام رضا ـ علیه السّلام ـ

نماز حضرت امام رضا ـ علیه السّلام ـ شش ركعت است، در هر ركعت حمد یك مرتبه و بعد از حمد «هل اتی علی الإنسان...» ده مرتبه. دعای آن حضرت در مفاتیح الجنان ذكر شده است.

11. نماز حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ

نماز حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ دو ركعت است، و در هر ركعت حمد یك مرتبه و توحید هفتاد مرتبه. دعای آن حضرت در مفاتیح الجنان ذكر شده است.

12. نماز حضرت هادی ـ علیه السّلام ـ

نماز حضرت هادی ـ علیه السّلام ـ دو ركعت است، در ركعت اول سوره حمد و یس و در ركعت دوم سوره حمد و الرحمن.

نماز دیگر: دو ركعت است در هر ركعت بعد از حمد، هفتاد مرتبه سوره توحید.

13. نماز امام حسن عسكری ـ علیه السّلام ـ

نماز امام حسن عسكری ـ علیه السّلام ـ چهار ركعت است، در دو ركعت اول بعد از حمد پانزده مرتبه سوره زلزلت، و در دو ركعت آخری بعد از حمد پانزده مرتبه سوره توحید.

14. نماز حضرت صاحب الزمان ـ علیه السّلام ـ

نماز امام زمان ـ علیه السّلام ـ دو ركعت است، در هر ركعت حمد را یك مرتبه بخواند و «ایّاك نعبد و ایّاك نستعین» را صد مرتبه مكرر كند، بعد از آن حمد را تمام كند و سوره توحید را یك مرتبه بخواند. سپس دعای فرج را بخواند «اللّهمّ عظم البلاء و برحَ الخفاء...».

منبع: مفاتیح الجنان، ص 78

نماز جعفر طیّار(ره)

این نماز بسیار مهم و ارزشمند است که با سندهاى فراوانى نقل شده است و براى آمرزش گناهان و برآمدن حاجات بسیار مؤثّر است(1) و نام دیگر این نماز «نماز تسبیح» است و شیعه و اهل سنّت آن را با روایات متواتر نقل کرده اند.(2) و افضل اوقات آن صدر نهار جمعه است. وجه نام گذارى آن به نماز جعفر این است که در آن هنگام که جعفر بن  بى طالب (برادر امیر مؤمنان(علیه السلام)) از هجرت حبشه به مدینه بازگشت و به حضور رسول خدا(صلى الله علیه وآله) رسید، آن حضرت بسیار خوشحال شد و میان دو چشمان جعفر را بوسید و فرمود: اى جعفر! آیا به تو هدیه اى بدهم؟! عرض کرد: آرى یا رسول اللّه(صلى الله علیه وآله)! مردم گمان کردند، که حضرت مى خواهد طلا یا نقره به او ببخشد، آن حضرت(صلى الله علیه وآله)فرمود: عملى را به تو بیاموزم که اگر هر روز یا هر ماه و یا هر سالى یک بار به انجامش توفیق یابى، امید است که خداوند گناهانت را ببخشد، سپس این نماز را به وى آموخت.

کیفیت آن بدین صورت ات:

آن چهار رکعت است به دو تشهد و دو سلام. در رکعت اول بعد از سوره حمد سوره اذا زلزلت می­خواند و در رکعت دوم سوره و العادیات و در رکعت سوم سوره اذا جاء نصرالله و در رکعت چهارم سوره توحید و در هر رکعت بعد از فراغ از قرائت پانزده مرتبه می­گوید «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» و در رکوع همین تسبیحات را ده مرتبه می­گوید و چون سر از رکوع بر می­دارد ده مرتبه و در سجده اول ده مرتبه و بعد از سر برداشتن ده مرتبه و بعد از سر برداشتن ده مرتبه و در سجده دوم ده مرتبه و بعد از سربرداشتن پیش از آنکه برخیزد ده مرتبه. در هر چهار رکعت چنین می­کند که مجموع 300 مرتبه شود و شیخ کلینی از ابو سعید مداینی روایت کرده که حضرت صادق7 به من فرمود آیا تعلیم نکنم تو را چیزی که بگویی آن را در نماز جعفر گفتم بلی تعلیم فرما فرمود چون در سجده آخر چهار رکعت نماز رسیدی و از تسبیحات فارغ شدی بگو:

سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَالْوَقارَ، سُبْحانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَکَرَّمَ بِهِ،

منزه است آن کس که لباس عزت و وقار به بر دارد منزه است آن که مجد و بزرگیش فراگرفته و بدان گرامى باشد

سُبْحانَ مَنْ لا یَنْبَغِى التَّسْبیحُ اِلاَّ لَهُ، سُبْحانَ مَنْ اَحْصى کُلَّ شَىْء

منزه است آن که جز براى او تسبیح سزاوار نیست منزه آن که علمش همه چیز را

عِلْمُهُ، سُبْحانَ ذِى الْمَنِّ وَ النِّعَمِ، سُبْحانَ ذِى الْقُدْرَةِ وَ الْکَرَمِ، اَللّـهُمَّ اِنّى

احصا کرده منزه است خداى صاحب فضل و نعمت منزه است خداى صاحب کرم و قدرت خدایا

اَسْئَلُکَ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ، وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ کِتابِکَ، وَ اسْمِکَ

از تو مى خواهم به حق آنچه موجب عزت عرش تو گشته و به حق منتهاى رحمت از کتاب تو و اسم

الاَْعْظَمِ، وَ کَلِماتِکَ التّآمَّةِ الَّتى تَمَّتْ صِدْقاً وَ عَدْلاً، صَلِّ عَـلى مُحَمَّد

اعظمت و کلمات تامه ات (اسما حسنى یا کتابهاى منزله یا غیر آن) که از نظر راستى و عدالت به حد کمال رسیده درود فرست بر محمّد

وَاَهْلِ بَیْتِهِ، وَ افْعَلْ بى کَـذا وَ کَـذا.(4)

وخاندانش و درباره من چنین و چنان کن.

(به جاى جمله آخر، حاجت خود را به عربى یا فارسى از خدا بخواه، و اگر این دعا را حفظ نمى باشد و کسى نیست براى او بخواند، دعا را نشسته مى خواند در حالى که اشاره به سجده کرده است).

علاّمه مجلسى مى نویسد: مرحوم «شیخ» و «سیّد بن طاووس» از مفضّل بن عمر روایت کرده اند که گفت: روزى امام صادق(علیه السلام)را دیدم نماز جعفر را بجا آوردند و پس از نماز دست ها را بلند کردند و گفتند: یا رَبِّ یا رَبِّ یا رَبِّ (به اندازه یک نفس) سپس گفت: یا رَبّاه یا رَبّاه، یا رَبّاه (به اندازه یک نفس) سپس گفت: رَبِّ رَبِّ رَبِّ (به اندازه یک نفس); یا اللّه یا اللّه یا اللّه (به اندازه یک نفس) یا حَىُّ یا حَىُّ یا حَىُّ(5) (به اندازه یک نفس) یا رَحیمُ یا رَحیمُ یا رَحیمُ (به اندازه یک نفس) پس از آن هفت مرتبه یا رَحْمنُ و هفت مرتبه یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ را گفتند و در پایان خواندند:

اَللّهُمَّ اِنّى اَفْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِکَ، وَاَنْطِقُ بِالثَّنآءِ عَلَیْکَ، وَ اُمَجِّدُکَ وَ لاغایَةَ

خدایا من گفتارم را به ستایش تو آغاز کنم و به ثناى تو زبان مى گشایم و تو را به بزرگى یاد مى کنم و ستایشت

لِمَدْحِکَ، وَاُثْنى عَلَیْکَ وَ مَنْ یَبْلُغُ غایَةَ ثَنآئِکَ، وَ اَمَدَ مَجْدِکَ، وَ اَنّى

پایان ندارد و تو را ثناگویم ولى آن کس که به منتهاى ثناى تو و انتهاى مجد و عظمتت برسد کیست و کجا

لِخَلیقَتِکَ کُنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِکَ، وَ اَىَّ زَمَن لَمْ تَکُنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِکَ،

مخلوق تو مى توانند به کنه معرفت مجد تو برسند و چه وقت بوده که تو به فضل خویش ستوده نبوده اى

مَوْصُوفاً بِمَجْدِکَ، عَوّاداً عَلَى الْمُذْنِبینَ]الْمُؤْمِنینَ [بِحِلْمِکَ، تَخَلَّفَ

و به مجد و عظمت موصوف نگشته اى و با بردبارى خود بر گنهکاران پى درپى بازنگشته اى ساکنان

سُکّانُ اَرْضِکَ عَنْ طاعَتِکَ، فَکُنْتَ عَلَیْهِمْ عَطُوفاً بِجُودِکَ، جَواداً

زمینت از اطاعت تو سرباز زدند ولى تو بر آنها به بخشش و عطایت مهر ورزى و به فضل خویش

بِفَضْلِکَ، عَوّاداً بِکَرَمِکَ، یا لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ الْمَنّـانُ ذُوالْجَـلالِ وَ الاِْکْرامِ.

بر آنها جود کنى و به کرمت پى در پى بر آنها باز گردى اى که نیست معبودى جز تو نعمت دهنده بسیار و صاحب جلالت و کرامت.

سپس امام(علیه السلام) فرمود: اى مفضّل! هرگاه سختى و حاجتى شدید به تو روى آورد نماز جعفر(رحمه الله) را انجام ده و حاجات خود را از خدا بخواه که برآورده مى شود ان شاءاللّه.(6)

در فضیلت این نماز و آثار و برکات آن هرچه گفته شود کم است و سزاوار است هنگامى که توفیق حاصل گردد از آن غفلت نشود، که در حلّ مشکلات دنیا و آخرت مؤثّر است.

1. این نماز در کافى، جلد 3، صفحه 465، حدیث 1 و بحارالانوار، جلد 88، صفحه 193 به بعد، به نقل از جمال الاسبوع، مصباح المتهجّد، منهاج الصلاح، بلد الامین، ثواب الاعمال و دیگر کتب نقل شده است.
2. عروة الوثقى، فصل صلاة جعفر.
3. جمال الاسبوع، صفحه 282 و بحارالانوار، جلد 88، صفحه 193، حدیث 1.
4. کافى، جلد 3، صفحه 467، حدیث 6.
5. این ذکر در بحار نیامده، ولى در مصباح المتهجّد (صفحه 311) آمده است.
6. بحارالانوار، جلد 88، صفحه 200، حدیث 4. این حدیث و اذکار و دعاى آن در مصباح المتهجّد، صفحه 311 و جمال الاسبوع، صفحه 294 با مقدارى تفاوت نقل شده است

نماز اول  هر ماه

نماز اول هر ماه دو رکعت است . در رکعت اول بعد از حمد ۳۰ مرتبه (قل هو الله احد)  و در رکعت دوم بعد از حمد ۳۰ مرتبه (انا انزلنا) خوانده می شود .وبعد از نماز تصدقی  داده شود...

نماز لیلة الدّفن

نماز لیلة الدفن (شب بعد از دفن میّت) دو رکعت است که در رکعت اوّل «حمد» و «آیة الکرسى» خوانده مى شود و در رکعت دوم یک مرتبه «حمد» و ده بار سوره «انّا انزلناه»; وقتى که نماز به پایان رسید، مى گویى:

نماز لیلة الدفن (شب بعد از دفن میّت) دو رکعت است که در رکعت اوّل «حمد» و «آیة الکرسى» خوانده مى شود و در رکعت دوم یک مرتبه «حمد» و ده بار سوره «انّا انزلناه»; وقتى که نماز به پایان رسید، مى گویى: ▲

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ ابْعَثْ ثَوابَهُما اِلى قَبْرِ فُلان.

خدایا درود بفرست بر محمّد و آل محمّد و بفرست ثواب آن نماز را به قبر فلان کس.

که به جاى «فلان» نام میّت را ذکر مى کنى.(1)
و این یکى از بهترین هدایاست که انسان مى تواند براى اموات خود در آن شب پرخوف و خطر بفرستد. این نماز را مى توان براى هر مؤمنى خواند و هرچند نفر بخوانند خوب است.